Wentylacja w mieszkaniach
CZYM JEST WENTYLACJA?
Najprościej mówiąc, wentylacja to zorganizowany proces wymiany powietrza zanieczyszczonego na świeże. Powietrze dostaje się do pomieszczeń (pokoje) przez przegrodę zewnętrzną (ściana, okno), nasyca się zanieczyszczeniami i przepływa do pomieszczeń, w których znajdują się kratki wentylacyjne (najczęściej są to kuchnia, łazienka i WC) a stamtąd jest odprowadzane na zewnątrz. Generalnie można wyróżnić dwa rodzaje instalacji wentylacyjnych: naturalne i mechaniczne. W instalacjach naturalnych siłami napędowymi w procesie wymiany powietrza są: różnica temperatur między powietrzem zewnętrznym a powietrzem w mieszkaniu oraz siła wiatru. Cechą charakterystyczną tego rodzaju instalacji jest zmienny w czasie ciąg. W budownictwie mieszkaniowym przeważa instalacja wentylacji naturalnej (powyżej 90 proc.). W procesie termomodernizacji budynków starszych ocieplenie ścian połączone z wymianą okien redukuje ilości napływającego powietrza praktycznie do zera.
SKUTKI BRAKU ODPOWIEDNIEJ WENTYLACJI
Brak wymiany powietrza powoduje nagromadzenie zanieczyszczeń w ilościach uniemożliwiających przebywanie w pomieszczeniu. W większości użytkownicy nie zdają sobie sprawy, jak wiele szkodliwych substancji znajduje się w otaczającym ich powietrzu. Najbardziej szkodliwymi związkami, których nadmiar wpływa negatywnie na samopoczucie użytkownika, są para wodna i dwutlenek węgla. Każda z wykonywanych przez człowieka czynności w mniejszym bądź większym stopniu wiąże się z wydzieleniem pary wodnej do otoczenia. Wartym podkreślenia jest fakt, że nawet sama obecność w pomieszczeniu związana jest ze wzrostem wilgotności. Zbyt duża zawartość pary wodnej w powietrzu to zaparowane szyby, wilgotne ściany, zagrzybienie konstrukcji budynku oraz np. nie dające się wysuszyć pranie. Najistotniejszy jest wpływ na zdrowie samych użytkowników. Występujące bóle głowy, uczucie zmęczenia, choroby dróg oddechowych, to tylko niektóre objawy, że w naszym otoczeniu dzieje się coś niedobrego. Mieszkańcy budynków wyposażonych w starego typu gazowe urządzenia do podgrzania wody lub kuchenki gazowe codziennie ryzykują własnym życiem. Brak dopływu świeżego powietrza może spowodować wydzielanie tlenku węgla (jako efekt niepełnego spalania) już w małych stężeniach bardzo niebezpiecznego dla człowieka. Podgrzewacze gazowe wody starego typu nie są wyposażone w urządzenia pozwalające na odcięcie dopływu gazu w momencie, kiedy ciąg kominowy jest zbyt mały. W efekcie nawet, jeżeli płomień palnika zgaśnie, gaz nadal będzie się ulatniał do pomieszczeń.
JAKIE SĄ TEGO PRZYCZYNY?
Głównym problemem nękającym instalacje wentylacyjne jest zahamowanie wymiany powietrza na skutek uszczelnienia przegród i uniemożliwienia napływu powietrza do pomieszczeń. W pogoni za oszczędnością energii próbujemy ocieplić i uszczelnić nasze mieszkanie tak dokładnie, jak jest to możliwe. Pierwszym krokiem podejmowanym w tym kierunku jest wymiana okien. Stare, nieszczelne okna do tej pory dostarczały powietrze w nadmiarze, nie zastanawiano się więc nigdy nad problemem jego doprowadzenia. Przeciwnie – naturalnym wydawało się wymienić okno, by zapewnić sobie ciszę i nie być zmuszonym do uszczelniania go na zimę. Nic bardziej mylnego. Ocieplenie budynków połączone z wymianą okien daje rezultat nie do końca zgodny z oczekiwaniami. Ograniczenie wentylacji powoduje problemy z zaparowanymi oknami, mokrymi ścianami, a w późniejszym etapie z pleśnią na ścianach i z grzybem. Zmniejszenie dopływu powietrza może stwarzać bezpośrednie niebezpieczeństwo dla użytkowników. Zainstalowane w mieszkaniach kuchenki gazowe, piecyki kąpielowe czerpią powietrze do spalania wprost z otoczenia. W przypadku zbyt małych ilości powietrza dochodzi do niepełnego spalania gazu, którego efektem jest śmiertelnie groźny tlenek węgla. Niedopuszczalnym rozwiązaniem jest montaż wyciągów kuchennych oraz wentylatorów łazienkowych do kanałów wentylacyjnych. Praca tych urządzeń powoduje nawiewanie powietrza sąsiadom na wyższych kondygnacjach. Sytuacja ta związana jest z zastosowaniem zbiorczych kanałów wentylacyjnych. W naszej rzeczywistości, gdy niemal każdy ma zamontowany okap kuchenny, to jego wydajność i wytwarzane podciśnienie decydują, kogo „poinformujemy o naszym jadłospisie”.
JAK ROZWIĄZAĆ TE PROBLEMY SAMODZIELNIE?
Prawidłowa wentylacja mieszkania powinna wyglądać następująco: nawiew powietrza do pomieszczeń relatywnie najmniej zanieczyszczonych (pokoje), usuwanie powietrza z pomieszczeń o największym zanieczyszczeniu (kuchnie, łazienki oraz WC). W takim systemie nawiew powietrza odbywa się do każdego pokoju, powietrze nasyca się wszelkimi zanieczyszczeniami, przepływa do przedpokoju, a stamtąd odprowadzane jest do pomieszczeń, w których znajdują się kanały wentylacyjne. Każdy użytkownik może bardzo łatwo sprawdzić, czy niedziałająca wentylacja jest skutkiem braku dopływu powietrza z zewnątrz. Wystarczy przyłożyć kawałek kratki papieru do kratki wentylacyjnej i sprawdzić siłę ciągu przy otwartym i przy zamkniętym oknie. Jeżeli przy zamkniętym oknie kartka nie trzyma się kratki a po otwarciu okien przylega szczelnie oznacza to, że wentylacja nie działa gdyż nie ma wystarczającego nawiewu powietrza do pomieszczenia. Należy rozszczelnić okna, wietrzyć mieszkania lub zamontować nawiewniki w oknach. Jeżeli mieszkanie jest wyposażone w nawiewniki, są wybudowane kanały wentylacyjne a ciąg jest bardzo słaby, to warto sprawdzić czy drzwi wejściowe do pokoi oraz do kuchni i łazienki posiadają odpowiednie otwory. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, drzwi do pokoi powinny być podcięte o ok. 1 cm, a drzwi do kuchni i łazienki o ok. 2-3 cm. W przypadku, gdy wentylacja dalej nie działa, należy zgłosić fakt do służb technicznych Spółdzielni Mieszkaniowej w celu sprawdzenia drożności kanałów wentylacyjnych. Tu nieodzowna jest pomoc zakładu kominiarskiego. Częstym przypadkiem jest instalacja kotła w mieszkaniu, np. w kuchni. Brak dopływającego powietrza do podgrzewacza wody może spowodować m.in. odwrócenie ciągu w kanałach wentylacyjnych i w efekcie nawiew powietrza do pomieszczeń co w przypadku np. łazienki i temperatury zewnętrznej na poziomie (-20oC) nie spotka się z przychylnym przyjęciem ze strony mieszkańców.
W przypadku instalacji podgrzewacza wody nie dopuszcza się stosowania w mieszkaniu okapów kuchennych oraz wentylatorów łazienkowych podłączonych do instalacji wentylacyjnej. Takie urządzenia mogłyby spowodować np. odwrócenie ciągu w przewodzie spalinowym. Jeżeli w mieszkaniu nie ma podgrzewacza wody i tak nie wolno instalować okapów i wentylatorów bezpośrednio przyłączonych do przewodów wentylacyjnych. Wynika to z bardzo prostej przyczyny. W budynkach wielorodzinnych wyposażonych w wentylacje grawitacyjną, lecz wzniesionych przed rokiem 2000 stosowano zbiorcze przewody wentylacyjne. Oznacza to tyle, że do jednego przewodu wentylacyjnego podłączone jest co drugie mieszkanie w jednym pionie – np. z parteru, drugiego, czwartego i szóstego piętra. Jeżeli mieszkaniec parteru włączy okap podłączony do instalacji wentylacyjnej, to zapachy z jego kuchni przedostaną się na inne kondygnacje. Czasami warto jest również sprawdzić, czy kratki wentylacyjne nie są zabrudzone. Wbrew pozorom, oczyszczenie takiej kratki też może poprawić działanie wentylacji. Dodatkowo w instalacji wentylacji grawitacyjnej można ograniczyć straty ciepła wiązane z podgrzaniem powietrza wentylacyjnego. Wraz z higrosterowanymi nawiewnikami stosuje się również higrosterowane kratki. Oszczędność wyniknie w momencie, gdy łazienka nie będzie użytkowana i nie ma potrzeby by wentylować to pomieszczenie z tą samą intensywnością co np. pomieszczenie kuchni. Brak aktywności jest jednocześnie związany ze zmniejszeniem emisji pary wodnej do pomieszczenia. Kratka będzie w takim pomieszczeniu przymknięta, ograniczy więc wymianę powietrza, a co za tym idzie straty cieplne. Jeżeli w kuchni jest zainstalowana kuchenka gazowa możemy tam zainstalować jedynie kratkę o stałym, nieregularnym przepływie. Instalacja kratki higrosterowanej jest więc tam niemożliwa.